فرهنگ ما ریشه در آداب و رسومی قدیمی دارد که پشت تک تک آنها قصه‌ای زیبا نهفته است. مراسم شیرین عقد از دیرباز به زیبایی هرچه تمام‌تر برگزار می‌شده و معمولاً نزدیکترین کسان عروس و داماد آنها را برای نمادین کردن این پیوند میمون همراهی می‌کردند. یکی از قدیمی‌ترین این رسوم، دادن زیرلفظی به عروس خانم سر مراسم عقد است. پس خالی از لطف نیست و چه بسا بسیار هم شیرین که بدانیم زیرلفظی چیست و حکایت آن چگونه است. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد سایر رسومات پیشنهاد می کنیم مقاله آداب و رسوم ازدواج ایرانی را مطالعه کنید.
معنای زیرلفظی چیست؟
قبل از هر توضیحی بگذارید ریشه این کلمه را در فرهنگ فارسی بررسی کنیم.
فرهنگ فارسی معین
(لَ) [ فا – ع . ] (اِ.) (عا.) در فرهنگ فارسی معین به پول یا هدیه‌ای گفته می‌شود که سر مراسم عقد هنگام جاری کردن خطبه از سمت خانواده داماد به عروس داده می‌شود تا او رضایت خود را از این ازدواج اعلام کند.
فرهنگ فارسی عامیانه – ابوالحسن نجفی
در فرهنگ فارسی عامیانه ابوالحسن نجفی زیرلفظی پول یا هدیه‌ای است که از طرف داماد یا خانواده داماد به عروس داده می‌شود تا هنگام عقدکنان “بله” بگوید یا در شب عروسی روی بگشاید و با داماد سخن بگوید. مترادف زیرزبانی است. مثال: «گفتم: مثل اینکه خانه آقای مدیر همدیگر را دیده‌ایم و او عین کسی که زیرلفظی می‌خواهد گفت: “بله”.»
با آداب و رسوم زیرلفظی آشنا شوید
اگر بخواهیم در مورد آداب به جا آوردن این رسم صحبت کنیم باید ابتدا از چگونگی آن و در نهایت زمان دادن زیرلفظی و اینکه اصلاً چه هدیه‌ای را به عنوان زیرلفظی طبق رسوم برای عروس تهیه می‌کنند و چه کسی باید آن را بدهد، سخن بگوییم.
چه زمانی باید زیرلفظی را داد؟
در این رسم قدیمی زمانی که عروس و داماد در جایگاه مخصوص خود بالای سفره عقد نشسته‌اند و تمام مهمان‌ها که معمولاً فهرست آنها را بزرگان فامیل هر دو طرف و نزدیکترین دوستان و اقوام تشکیل می‌دهند، در اطراف آنها ایستاده‌اند تا عاقد خطبه عقد را جاری کند، سفره مخصوص ساییدن قند توسط زنان فامیل که از خوش‌بخت‌ترین و خوش‌اقبال‌ترین‌ها انتخاب می‌شوند، بالای سر عروس و داماد پهن شده و هر کدام شروع به ساییدن قند می‌کنند و زیر لب دعای خیر برای خوشبختی این دو عزیز می‌خوانند.
در این حین عاقد شروع به خواندن صیغه قد می‌کند. او باید 3 بار خطبه عقد را بلند و شمرده بخواند. و پس از هربار از عروس خانم سوال می‌کند که آیا او را برای جاری کردن این عقد قبول دارد و به او بله را می‌گوید تا او این دو زوج را به پیوند هم درآورد؟ پیشنهاد می کنیم مقاله شروط ضمن عقد را هم مطالعه کنید.
مطابق این رسم هر بار که خطبه خوانده می‌شود عروس خانم سکوت کرده و چیزی نمی‌گوید. بار اول مدعوین می‌گویند که او رفته برای شریک زندگیش گل بچیند. خطبه برای بار دوم خوانده می‌شود و باز نزدیکان عروس و داماد می‌گویند که عروس رفته است تا برای صورت زیبای همراه زندگیش گلاب آورد تا این زندگی همچون صورت او عطرآگین و پر از طراوت گل‌گونه باشد.
اینجا عاقد برای بار سوم خطبه عقد را می‌خواند. در این زمان است که یکی از دختران مجرد و یا یکی از اقوام یا دوستان نزدیک عروس یا صدای بلند اعلام می‌کند که: “عروس خانم زیرلفظی می‌خواهد”. بعد از آن هدیه‌ای که به عنوان زیرلفظی تهیه شده به عروس خانم تقدیم می‌شود و او بالاخره بله را می‌گوید.
زیرلفظی را چه کسی به عروس می‌دهد؟
رسم بر این است که تا از طرف داماد و خانواده‌اش زیرلفظی به عروس داده نشود، عروس خانم بله را نگوید. درست در همین لحظه است که شما همیشه سر مراسم می‌بینید که معمولاً مادر داماد هدیه‌ای را که از قبل خریداری شده و برای این منظور در نظر گرفته شده از کیف خود در می‌آورد و آن را به داماد می‌دهد تا توسط داماد به عروس داده شود. به خاطر همین اکثر افراد فکر می‌کنند که زیرلفظی باید هدیه‌ای باشد که حتماً توسط مادر داماد به عروس داده شود. اما واقعیت این است که انجام این وظیفه به عهده داماد است. اگر به دنبال کسب اطلاعات در مورد سایر هدایا هستید حتما مقاله لیست هدایای بله برون را مطالعه کنید.
اگر دقت کرده باشید عروس بله را به داماد می‌گوید و درواقع داماد هدیه‌ای را به شکل نمادین به او می‌دهد تا نازش را خریده و بله را از زیر زبانش بیرون بکشد. به همین دلیل هم به این هدیه زیرلفظی یا زیرزبانی می‌گویند.
وقتی به سراغ طبیعت می‌روید می‌بینید که به شکل غریزی در تمامی حیوانات و موجودات این زوج ماده است که برای نر ناز می‌کند و نر باید به هر شکل شده پاسخ مناسبی در خور این طنازی پیدا کند و به صورتی توجه ماده را به خود جلب کند تا رضایتش را فراهم آورد. این قانون طبیعت است. و احتمالاً در انسان که اشرف مخلوقات است این تلاش برای جلب رضایت به شکل بسیار زیبا و نمادین در آمده تا بله گفتن خانم به قشنگ‌ترین شکل به تصویر کشیده شود.
پس بر اساس همین سناریو و وظیفه خطیر داماد بهتر است که این داماد باشد که با دست خود هدیه را به عروس تقدیم می‌کند و یا اگر زیورآلات آویختنی است با دست خود به گردن یا دست عروس بیاندازد.
برای زیرلفظی چه چیزی تهیه کنیم؟
زیرلفظی باید هدیه‌ای نفیس باشد و معمولاً کوچک. از قدیم رسم بر این بوده که یا پول و یا یک تکه طلا به عنوان زیرلفظی به عروس داده می‌شده است. شاید سوال شما بعد از زیرلفظی چیست همین باشد که حالا چه باید به عنوان این هدیه در نظر گرفته شود.
وقتی به سراغ خرید زیرلفظی می‌روید تنوع قابل توجهی به چشم می‌خورد. انواع هدایای نفیس می‌تواند برای این منظور در نظر گرفته شود. پول به شکل اسکناس یا تراول یکی از این انتخاب‌هاست. به غیر از این می‌توان از انواع سکه برای این کار استفاده کرد. شما همه شکل آن را سر سفره عقد به وقت دادن زیرلفظی می‌بینید. می‌تواند سکه کامل باشد یا نیم سکه یا ربع سکه. به غیر از این سکه‌های گرمی هم هست. انواع سکه‌های پارسیان. دادن شمش هم یکی دیگر از این گزینه‌هاست.
انتخاب دیگر خرید تکه‌ای طلاست که می‌تواند انگشتر، دستبند یا النگو باشد. گوشواره و گردنبند هم به لیست اضافه کنید. در برخی خانواده‌ها که استطاعت مالی زیادی ندارند از نقره‌جات هم به این منظور استفاده می‌شود. دستبند نقره، گوشواره، گردنبند و یا انگشتر. سخن از پول نقد به میان آمد. در قدیم دادن پول نقد رواج بیشتری داشت. امروزه زیورآلات طلا و یا نقره گزینه مناسب‌تری نسبت به اسکناس است. چراکه وجهه زیباتری نسبت به آن دارد و برای رعایت شأن عروس خانم مناسب‌تر است.
اما اگر تصمیم به دادن وجه نقد دارید بهتر آن است که از کارت‌های هدیه استفاده کنید. می‌توانید از بانک بخواهید تا با نوشتن جمله‌ای زیبا بر روی آن شکلی جذاب و طرحی مناسب به وجود بیاورد.
کلام آخر در مورد زیر لفظی
مراسم عقد یکی از زیباترین و مهم‌ترین لحظات زندگی هر کسی است. هیچ چیزی بهتر از آن نیست که بتوانید لحظه به لحظه آن را به شیرین‌ترین خاطره مبدل کنید. چه برای عروس و چه برای داماد. هر مردی دوست دارد که نهایت احترام را به همسر خود بگذارد. برآورده کردن این ماجرا گاهی بسیار ساده است. به شما پیشنهاد می‌کنیم قبل از خرید زیرلفظی و تهیه آن حتماً سلیقه عروس خانم نازنین‌تان را در نظر بگیرید و جویا شوید. با اینکار هم به او احترام زیادی گذاشته‌اید و هم یادگاری‌ای را داده‌اید که کاملاً مطابق میل و سلیقه اوست. هدیه‌ای که با هر بار دیدنش لبخند بر لبانش نقش می‌بندد. این پیوند مبارک باد.